TasteSeeEen nieuw fenomeen is bezig de kerken te veroveren: de kerkproeverij. Een  missionair project, ontstaan in Engeland en in 2017 in ons land  geïntroduceerd door de Raad van Kerken. 450 kerken deden er aan toen  mee, en voor dit jaar staat de kerkproeverij gepland voor het weekend van  15 en 16 september.

Het is de bedoeling om dan zo veel mogelijk mensen  uit de buurt uit te nodigen om mee te gaan naar de kerk. Kerken passen hun  programma aan aan de gasten en proberen zo uitnodigend mogelijk te zijn.  Vrijdag 7 april j.l. - in de paasweek - werd er in het KRO-NCRV-gebouw een  inspiratiedag aan gewijd. De missioloog Stefan Paas hield een inleiding,  waarin hij een soort ‘theologie van de uitnodiging’ presenteerde, min of  meer onder het motto ‘Kom en proef dat de Heer goed is’ (Psalm 34:9). 

In zijn lezing zegt Paas dat gastvrijheid wat anders is dan slimme trucjes  bedenken om mensen te winnen. Het is een manier van zijn. En dan  beschrijft hij wat dat concreet betekende voor zijn thuisgemeente, Via Nova  in Amsterdam: ‘We hebben de hele kerk, de liturgie, de cultuur in de  gemeente, de organisatie, de manier van leiding geven, de website, wat ook  maar, doordacht en opgezet vanuit dit principe van gastvrijheid. We wilden  een uitnodigende kerk zijn.’ Ook als er geen gasten zijn doet de gemeente  alsof ze er zijn door b.v. kort de onderdelen van de liturgie uit te leggen,  zodat de gasten begrijpen wat er gebeurt. Ook het zingen, bidden en  collecteren wordt steeds zo aangekondigd en toegelicht, dat iedereen het  begrijpt. Verder wordt er natuurlijk gegeten. ’Dat hoor je haast in elke  nieuwere kerk: voor, tijdens en na de viering eet je met elkaar. En alle  gasten zijn welkom. Voor hen neem je gewoon wat extra mee. Dus hou op  met dat kopje koffie na afloop; zet een grote tafel neer en laat iedereen eten  meenemen.’ ( ) Maak gasten deelnemer, op allerlei manieren. Laat het  alsjeblieft een beetje lijken, al is het maar een beetje, op het feestmaal van de Heer. ’Kom en proef dat de Heer goed is’. Kerkproeverij, dat mag best  een beetje op een restaurant lijken’. 

Ik begrijp de bedoeling van de bedenkers van het project en in veel  opzichten hebben ze gelijk. We zijn als kerken veel te gesloten en introvert.  Maar is dit de weg, met name wat de liturgie betreft? Moet die echt zo  laagdrempelig zijn, dat iedereen meteen kan aanschuiven, zoals in een  restaurant? Zit daar toch niet het idee achter dat de kerk een volkskerk is of  zou moeten zijn? Veronderstelt deelname aan de liturgie van de kerk in  onze geseculariseerde cultuur niet een grondige, misschien wel jarenlange  catechese? Ik denk aan de vroege kerk, waar de ongedoopten na de dienst  van de Schrift de kerk moesten verlaten en de deuren dicht gingen (‘de  deuren, de deuren’, riep de diaken!). Ik wil daar niet naar terug, maar het  herinnert me wel aan de heiligheid van de eucharistie. 

Al zijn er ook rooms-katholieken bij het project betrokken, er zit naar mijn  besef een typisch protestantse manier van denken achter. Dat blijkt vooral  uit wat Paas schrijft over het samen eten aan een grote tafel, voor, tijdens  (!) en na de bijeenkomst. Bedoelt hij daarmee een eigentijdse vormgeving  van de eucharistie? Ik denk van wel, al zegt hij het niet met zoveel  woorden. Maar de zin waarmee hij zijn beschrijving van de maaltijd afsluit  – ‘Kom en proef dat de HEER goed is’ – deed mij meteen aan de eucharistie  denken. Het betreft hier namelijk een citaat uit psalm 34:9, een tekst die in  de vroege kerk al werd toegepast op de eucharistie. Sterker nog, deze  woorden worden geciteerd in de eerste brief van Petrus, een paaspreek  gericht tot de pasgedoopten, die in de paasnacht voor het eerst aan de  eucharistie hadden deelgenomen en die daarom door de schrijver  ‘pasgeboren kinderen’ worden genoemd (zie 1 Petrus 2: 1-3). Maar die  pasgeboren kinderen hadden wel een uitvoerige catechese achter de rug  voordat ze mochten deelnemen aan de eucharistie… Kortom, toen ik op de  zaterdag voor zondag Quasimodogeniti (= pasgeboren kinderen) het verhaal  van Stefan Paas las, dacht ik bij het woord ‘kerkproeverij’ eerder aan de  eucharistie in de paasnachtviering, die ik een week daarvoor meemaakte en  waarin vier volwassenen toetraden tot de gemeente, dan aan gezellige  maaltijd in een restaurant. Ik denk in elk geval dat het goed katholiek is om  die twee uit elkaar te houden…