Belijdenis en katholiciteit

22 Belijdenis en katholiciteit Vanuit een oogpunt van begripsmatige helderheid is het niet wenselijk dat een en dezelfde term zowel als eigennaam wordt gebruikt als descriptief. Maar in het geval van het woordje God, zegt Pike onder verwijzing naar Pater Norris Clarke, is het onvermijdelijk. Soms gebruiken wij deze term als eigennaam, bijvoorbeeld wanneer wij zeggen ‘God sprak tot Mozes,’ en op andere momenten gebruiken wij hem als descriptieve term, bijvoorbeeld wanneer wij zeggen dat JHWH God is. Dit feitelijke gebruik van deze term door de eeuwen heen in onze Westerse cultuur maakt dat beide manieren om het woordje ‘God’ te gebruiken onlosma- kelijk met elkaar verbonden zijn, en dat het om praktische redenen niet langer mogelijk is om beide vormen van gebruik radicaal van elkaar te scheiden. 36 Ik denk dat hetzelfde geldt voor de term ‘katholiek’: het is – net als de term ‘God’ – een descriptieve term, maar vanaf tenminste de vierde eeuw tot op de dag van vandaag heeft deze descriptieve term ook als eigennaam gefungeerd. De ambi- guïteit die de term ‘katholiek’ zelfs in de geloofsbelijdenis al vroeg kreeg, blijkt mijns inziens ook uit het feit dat kaqoliko/ j reeds in de oudste Latijnse vertalin- gen feitelijk niet vertaald maar getranscribeerd werd. Een verdere aanwijzing is, dat in verschillende vroege commentaren op het Apostolicum het woord ‘katho- liek’ niet wordt uitgelegd, wat er ook op wijst dat het toen al als eigennaam werd begrepen. 37 Na al die eeuwen maken wij dat niet meer ongedaan. Wij kunnen hier niet langer scheiden, wij kunnen slechts onder scheiden, en dat laatste zul- len wij steeds zo nauwkeurig mogelijk moeten doen. Laten wij dat na, dan dra- gen wij nolens volens bij aan de conceptuele verwarring die er toch al is. 36 Pike, God and Timelessness , 32–33, onder verwijzing naar Father Norris Clarke, ‘On Professors Ziff, Niebuhr, and Tillich,’ in: S. Hook (ed.), Religious Experience and Truth (NY: NY UP, 1961), 224–225. 37 Zo bijvoorbeeld Nicetas van Remesiana, De symbolo 10, uitgegeven A.E. Burn in: Niceta of Remesi- ana: His Life and Works (Cambridge: CUP, 1905), 38–54, i.h.b. 48–49; Burn dateert dit geschrift rond 375 (lxx).