Belijdenis en katholiciteit

28 Belijdenis en katholiciteit (het is denkbaar dat er kerken zijn zonder één uitverkorene), maar alleen iets over God en de mensheid: God heeft sommigen uit de mensheid uitverkoren tot heil. Dat deze opvatting van katholiciteit grote aantrekkingskracht heeft, begrijp ik. Ik begrijp het vanuit het perspectief van de Reformatie: het is een manier van denken over katholiciteit die aansluit bij de traditie, op zijn minst in deze zin dat zij creatief gebruik maakt van Augustinus’ leer van de twee rijken in De Stad Gods . 47 Zij blijft ook dicht bij het klassieke begrip van katholiciteit als uitge- breidheid of universaliteit, zonder de regionale en nationale kerken die zich na de Reformatie vormden, uit te sluiten of zelfs maar tweederangs te verklaren. 48 Maar ik begrijp het ook als Rooms-Katholiek: er waren, zoals wij hebben gezien, altijd al veel aspecten aan katholiciteit. Deze nieuwe opvatting past daar, zo zou ik denken, naadloos bij. Een Rooms-Katholiek heeft weinig reden om nee te zeg- gen tegen deze opvatting van katholiciteit. In deze zin, net zoals in de zin die we zojuist bij Van Ruler zagen, kunnen Rooms-Katholiek en protestant gezamenlijk de katholiciteit van de kerk belijden. Op dit punt aangekomen zou ik opnieuw kort willen recapituleren. Ik heb onder- scheiden tussen het gebruik van ‘katholiek’ als naam en als descriptieve term. Als naam is ‘katholiek,’ wanneer er geen nadere kwalificaties worden gebruikt, uitsluitend van toepassing op de Rooms-Katholieke Kerk. Als descriptieve term heeft ‘katholiek’ vele betekenissen; in sommige van die betekenissen, zo zagen wij zojuist, is ‘katholiek’ binnen kerken uit de Reformatie evenzeer toepasbaar als binnen de Rooms-Katholieke Kerk. 47 Johannes van Oort, ‘Augustinus’ geschrift “De stad van God”(De ciuitate Dei): Een introductie tot de belangrijkste themata,’ HTS Teologiese Studies/Theological Studies 67/1 (2011), Art. #1017; Amy Plantinga Pauw, ‘Practical Ecclesiology in John Calvin and Jonathan Edwards,’ in: Gerard Mannion & Eddy van der Borght (eds.), John Calvin’s Ecclesiology: Ecumenical Perspectives (London: T&T Clark, 2011), 107–124, esp. 111. 48 Een alternatief dat men bij latere calvinisten als Bavinck en Berkhof aantreft, is dat zij katholiciteit interpreteren als een eschatologisch begrip: ‘Bavinck en Berkhof lijken van de nood van de verdeeld- heid – of dat nu de verdeeldheid van de protestantse kerken is of die van de wereldwijde oecumene – een deugd te maken door de katholiciteit naar de horizon van het eschaton te verschuiven.’ Van den Belt, ‘Katholiciteit van de kerk,’ hoofdtekst tussen voetnoot 75 en 76. Vgl. Herman Bavinck, De katho- liciteit van christendom en kerk (Kampen: G.Ph. Zalsman, 1888) en H. Berkhof, De katholiciteit der kerk (Nijkerk: Callenbach, 1962).