Enkele decennia geleden was ik te gast bij een evangelisch-reformatorische studentenvereniging om daar een lezing te houden. Voorafgaand aan mijn lezing was er een avondgebed, waarvoor ik ook was uitgenodigd. Ik vind dit een mooie gewoonte: zo’n avond beginnen met gezamenlijk zingen, bidden, uit de Bijbel lezen. Na afloop van dat avondgebed werd er gecollecteerd ‘voor de zending in België.’ Tot mijn stomme verbazing werd daarbij vermeld dat nog geen vijf procent van de Belgen christen was, dus dat er bijzonder veel behoefte was aan het Evangelie beneden onze zuidgrens. Tegen mijn gewoonte in heb ik geen donatie gedaan aan de collecte. In plaats daarvan heb ik aan het begin van mijn lezing uitgelegd dat er in België nogal wat katholieken wonen, dat katholieken niet geheel hetzelfde zijn als heidenen, en dat het nog maar de vraag is of je onder katholieken zending moet bedrijven.
Het was een uitdagende uitnodiging om als rooms-katholiek theoloog en pastor te reageren op ‘het tekort van de Reformatie?’. Dat vraagteken stond er niet voor niets. Het ging om een serie colleges aan de Theologische Universiteit Kampen waarin die vraag open en nieuwsgierig centraal stond. In mijn bijdrage zouden dan de sacramenten en het belang ervan centraal moeten staan. Als ik de tekst van mijn korte (video) college nu teruglees, waarin ik aandacht besteed aan de centrale categorieën van de sacramenten theologie zoals gelaagdheid en transparantie en de klassieke definitie – ‘zichtbaar teken van onzichtbare genade’- ‘uitpak’, vallen mij drie punten op die te maken hebben met wat ik ‘oecumenische communicatie’ zou willen noemen. Punten die ik - bewust of onbewust - gehanteerd heb in een betoog dat niet alleen informeren wil, maar ook overtuigen.
Op 15 december 2020, zijn 50e sterfdag, werd deel 5a gepresenteerd van de Verzamelde Werken van Prof. Dr A.A. Van Ruler, van 1947-1970 hoogleraar Dogmatiek aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Van Ruler (1908-1970) behoorde tot de meest invloedrijke protestantse Nederlandse theologen van de twintigste eeuw. Zijn naam klinkt vaak in één adem met die van O. Noordmans en K.H. Miskotte. Het werk van deze geniale en uiterst oorspronkelijke theoloog wordt nu ontsloten en geannoteerd in zeven delen, waarvan er inmiddels vijf verschenen zijn (in negen banden). Het gepresenteerde deel 5a bevat zijn geschriften over de kerk, de liturgie, de prediking en de sacramenten. Van Rulers bijdrage aan kerk en theologie is in veel opzichten nog steeds actueel, zo betoogde zijn leerling Hans Kronenburg in de presentatiebijeenkomst. Van Ruler stond volop in de gereformeerde traditie, maar tegelijk dacht hij zeer katholiek. Ook in dit deel 5a spat de katholiciteit ervan af. Hans Kronenburg noemt Van Ruler in zijn bijdrage 'misschien wel de meest katholieke Nederlandse theoloog van de 20e eeuw’. Hier volgt de tekst van zijn toespraak:
Enige tijd geleden stond er in het Nederlands Dagblad een mooie column van Bart Jan Spruyt over de middeleeuwse antifoon Media vitae in morte sumus - Midden in het leven zijn wij in de dood en Luthers ‘evangelische’ omkering daarvan: Midden in de dood zijn wij in het leven. Daarmee is inderdaad trefzeker onder woorden gebracht waar het in het evangelie om gaat. Zo is een boetelied een troostlied geworden, waar wij, nu er een pandemie over de wereld raast die al aan meer dan twee miljoen mensen het leven heeft gekost, troost uit putten. Maar er is meer over dit lied te zeggen.
Uit de kerstgroet van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit
In de Amerikaanse krant The Post stond op 1 juni jl. een artikel met de kop ‘Why Dietrich Bonhoeffer is essential lockdown reading’. Zonder te suggereren dat de situatie van Bonhoeffer in zijn cel ook maar een moment te vergelijken zou zijn met de lockdown waarin wij dit jaar het kerstfeest moeten vieren, kunnen we wellicht toch het een en ander van Bonhoeffer leren, als het gaat om de vraag hoe wij in 2020 kerstfeest zullen vieren, zonder uitgebreid familiebezoek of misschien zelfs wel helemaal alleen.
Oecumenisch Forum voor Katholiciteit
p/a Oud-Katholieke Kerk van Nederland
Koningin Wilhelminalaan 3
3818 HN Amersfoort
info@forumkatholiciteit.nl of
via het contactformulier