Op 15 december 2020, zijn 50e sterfdag, werd deel 5a gepresenteerd van de Verzamelde Werken van Prof. Dr A.A. Van Ruler, van 1947-1970 hoogleraar Dogmatiek aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Van Ruler (1908-1970) behoorde tot de meest invloedrijke protestantse Nederlandse theologen van de twintigste eeuw. Zijn naam klinkt vaak in één adem met die van O. Noordmans en K.H. Miskotte. Het werk van deze geniale en uiterst oorspronkelijke theoloog wordt nu ontsloten en geannoteerd in zeven delen, waarvan er inmiddels vijf verschenen zijn (in negen banden). Het gepresenteerde deel 5a bevat zijn geschriften over de kerk, de liturgie, de prediking en de sacramenten. Van Rulers bijdrage aan kerk en theologie is in veel opzichten nog steeds actueel, zo betoogde zijn leerling Hans Kronenburg in de presentatiebijeenkomst. Van Ruler stond volop in de gereformeerde traditie, maar tegelijk dacht hij zeer katholiek. Ook in dit deel 5a spat de katholiciteit ervan af. Hans Kronenburg noemt Van Ruler in zijn bijdrage 'misschien wel de meest katholieke Nederlandse theoloog van de 20e eeuw’. Hier volgt de tekst van zijn toespraak:

Op  zondag Rogate stond het Onze Vader als preektekst op het leesrooster van de Evangelische Broedergemeente. Toen ik bezig was met de voorbereiding van de dienst kwam ik meer dan ooit onder de indruk van de katholieke betekenis van dit gebed. Het Onze Vader is het gebed van de kerk en het wordt wereldwijd duizenden keren per dag in alle talen gebeden. Vaak als een automatisme, maar soms ook als een manier om controle te krijgen op wat je overkomt. Dan vallen mensen terug op teksten en gebeden, die de emoties kanaliseren. Dat zie je momenteel gebeuren met het Onze Vader. Op heel  verschillende manieren vallen mensen daarop terug...

Als derde voorbeeld noem ik een column van Ad de Bruijne, hoogleraar ethiek en spiritualiteit aan de Theologische Universiteit in Kampen, in het Nederlands Dagblad van 13 april jl. De Bruijne is met een groep studenten en docenten in een klooster en hoort daar ineens bidden: ‘Koningin des hemels, wees onze voorspraak bij de Heer.’ Ze hebben alles meegebeden, maar bij dit gebed blijft het veelzeggend stil. ‘Zo met Maria omgaan lijkt bijbels gezien niet verantwoord. Hoe kunnen rooms-katholieke medechristenen, bij wie ik zo veel herken, ook dit tot hun spiritualiteit rekenen? Sinds ik kloosters bezoek puzzel ik daarop. En in de loop van de jaren besef ik steeds meer dat de vervreemding die ik ervaar ook komt doordat we als protestanten zelf enkele bijbelse accenten zijn vergeten. Als je die weer in ere herstelt, wordt de afstand tot Rome kleiner’.

Het tweede voorbeeld betreft een artikel van de hersteld-hervormde predikant A.A.F. van de Weg in het Reformatorisch Dagblad van 21 januari j.l.

Er staat boven: ‘Christenen hebben baat bij de biecht’. Hij schrijft: ‘Het is een spannende vraag in hoeverre de biecht functioneert in de christelijke gemeente. De reformatoren Calvijn en Luther hebben destijds fel protest aangetekend tegen het sacramentele en verplichtende karakter ervan. Toch zagen zij het heilzame karakter van biechten in en spraken zij er waarderende woorden. Want misbruik heft het gebruik niet op’ . En hij vervolgt: ‘Juist vandaag zijn er plaatsen, veilige ruimtes, nodig, waar zondaren eerlijk kunnen zijn, zonder er ongenadig van langs te krijgen. Er lopen zoveel mensen rond met lasten, waar niet of nooit over gesproken wordt.

In het kerstnummer van De Waarheidsvriend, het orgaan van de Gereformeerde Bond, schreef ds G.C. Bergshoeff een artikel getiteld ‘Komt laten wij aanbidden’. Na gewezen te hebben op de wijzen uit het oosten, die de nieuwgeboren koning aanbidden en de hemelse liturgie in het boek Openbaring, waarin de vier dieren en de 24 oudsten zich neerwerpen voor God en het Lam schrijft de auteur: ‘Misschien dat onze houding wanneer wij samenkomen een signaal is’ en hij vervolgt: ‘De protestantse traditie kent een diversiteit aan gebruiken en vormen.

In het Nederlands Dagblad van 12 januari jl. stond een interessant artikel van de Vlaamse internetpriester Nikolaas Sintobin over de verschillen en overeenkomsten tussen de geloofsculturen van protestanten en (rooms-) katholieken. Uiteraard komt daarbij ook de liturgie ter sprake. De auteur schrijft daarover: ‘In het bijzonder evangelische protestanten kunnen gepassioneerd liturgie bedrijven.

Op woensdag 29 mei werd in Dordrecht de vierde en laatste Nationale Synode gehouden. Deze synode is in 2009 opgezet om het onderlinge geloofsgesprek tussen gelovigen van verschillende kerken te bevorderen. Hoogtepunt van de zitting was de ondertekening van de ‘Verklaring van verbondenheid’ door maar liefst 40 (protestantse) kerken.

Een nog radicaler voorstel kwam ik tegen in het blad Wapenveld. In het oktobernummer houdt Dr Arjan Plaisier, voormalig scriba van de Protestantse Kerk in Nedertand, een hartstochtelijk pleidooi voor de eenwording van de kerken van de Reformatie en de Kerk van Rome. Op de jaarvergadering van de Katholieke vereniging voor Oecumene, in november, heeft hij zijn pleidooi nog eens herhaald en toegelicht.

Wat dat laatste betreft, kardinaal Koch, de president van de pauselijke raad voor de bevordering van de eenheid der christenen, heeft zich onlangs - op voorstel van de paus - uitgesproken voor de instelling van oecumenische synodes: daaraan zouden naast rooms-katholieke bisschoppen en andere geestelijken ook vertegenwoordigers van andere kerken kunnen deelnemen – niet alleen als waarnemers (zoals tot nu toe), maar met stemrecht.

Op 1 september 2018 zijn de elf door de classes benoemde classispredikanten van de Protestantse Kerk in Nederland hun werkzaamheden begonnen. Zij geven de kerk een gezicht in de regio. Dat is belangrijk, vooral omdat onze tijd veel meer dan vroeger vraagt om leiderschap met een persoonlijk gezicht.