In de gebedsweek voor de eenheid van de Kerk verscheen de verklaring ‘Rome – Reformatie nu’^[1], waarin theologen en kerkleiders die deel uitmaken van het Platform Rome Reformatie, bepleiten dat de breuk tussen Rome en Reformatie na ruim 500 jaar niet als vanzelfsprekend beschouwd mag worden. Hoewel aan die breuk verschillen ten grondslag lagen die “met wezenlijke elementen van de expressie en vormgeving van het geloof te maken hadden” en die deels nog bestaan “met name over kerk en ambt”, is het eigenlijke breekpunt uit de Reformatietijd in 1999 weggevallen, toen de Lutherse Wereldfederatie en de Rooms-Katholieke Kerk hun gemeenschappelijke verklaring over de rechtvaardigingsleer publiceerden. De leden van het Platform Rome Reformatie stellen daarom de vraag of wat protestanten en katholieken nu nog scheidt werkelijk kerk-scheidend is. Ze pleiten voor een verenigde kerk, een “kerk van ‘eenheid in verscheidenheid’ of ‘verzoende tegenstelling’” en stellen de vraag “of dit zou kunnen in de vorm van een ‘protestantse ritus’^[2] in de ene kerk?”

Op 3 januari, aan de vooravond van de 80^e sterfdag van Kaj Munk werden in de Dom vespers gevierd en werd zijn leven herdacht.

Katholiciteit raakt woorden als Overal, Altijd en Allen.
In ons appèl staat bij Altijd: De kerk is katholiek omdat zij leeft uit het apostolisch getuigenis, zoals dat tot ons komt in de traditie. Zij heeft alleen toekomst wanneer zij haar geschiedenis en overlevering daaraan toetst, kritisch evalueert en op overtuigende wijze vertaalt en doorgeeft.

Een voorganger uit de traditie is de Lutherse predikant Kaj Munk uit Denemarken. 4 januari was het 80 jaar geleden dat hij door drie revolverschoten afkomstig uit geweren van de Gestapo om het leven werd gebracht aan de kant van de weg in de buurt van Silkeborg.

De gehele christenheid bereidt zich voor op het feest van Christus’ geboorte, sommigen zelfs met een vastentijd. Een van de namen die Jezus gegeven wordt in de profetieën van Jesaja is Vredesvorst. Maar de vrede is momenteel op aarde ver te zoeken. De oorlog in de Oekraïne duurt nu al bijna twee jaar, en het einde is nog niet in zicht. En in de streek waar onze Heiland geboren is, vindt een vrijwel allesverwoestende vernieling plaats, die onnoemelijk menselijk leed veroorzaakt. Maar desondanks moeten we de hoop vasthouden. Oorlog en verwoesting kunnen nooit het laatste woord hebben in Gods heilsplan. Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.

Dit beeld van ‘The Dancings Saints’ in hemel en op aarde rond het altaar bij de communie in de Maaltijd van de Heer is een monumentaal, verrassend en krachtig statement van geloofsverbondenheid  door de eeuwen heen. Het fresco werd in 2009 voltooid in de koepelvormige altaarruimte van de episcopaalse kerk van St Gregory of Nyssa in San Francisco USA. Na de Schriftdienst in de rechthoekige ruimte (op de achtergrond) wordt de Maaltijd van de Heer gevierd rond het altaar in het midden. In de koepel zijn rondom negentig levensgrote heiligen, vier sterren, sterren, manen en zonnen en een meer dan levensgrote dansende Christus afgebeeld. De heilige geloofsgetuigen vormen zowel een reeks van traditionele figuren, zoals Koning David, Teresa van Avila en Franciscus van Assisi, als onorthodoxe en niet-christelijke figuren zoals Malcolm X en Anne Frank. Zij maken deel uit van een reeks musici, artiesten, martelaren, mystici, profeten en zondaars uit alle tijden. Heilige getuigen van veelkleurig geloof en achtergrond.

Als dan de gemeenschap in de tafelviering rond het altaar danst, haakt zij aan bij de ‘heiligen, ons voorgegaan’ en proclameren zo een uitdagende, universeel beeld van God die het menselijk leven doorstraalt.

Voorafgaand aan de Rooms-Katholieke bisschoppensynode in Rome (4 tot 29 oktober) was er een gebedsviering met de paus. Patriarch Bartolomeüs van Constantinopel, de aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby, protestantse geestelijken en geestelijken en leken van andere kerken namen deel aan de viering. Van de Oud-Katholieke kerk van Nederland sprak Barend Th. Wallet, aartsbisschop van Utrecht, een gebed uit. De gemeenschap van Taizé had een groot aandeel in de viering. In het bijzonder waren veel jongeren uitgenodigd en naar Rome gekomen die verbleven in gastgezinnen. Het samen bidden en zingen werkte verbindend. 

Na een grondige wereldwijde voorbereiding van twee jaar begint op 4 oktober a.s. in Rome de synode over het thema synodaliteit. Het zal gaan over het herontdekken van wat het betekent om samen Kerk te zijn en om in deze tijd gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen voor de kerkelijke geloofsgemeenschap. Er wordt met spanning en met grote verwachtingen naar uitgekeken, niet alleen door rooms-katholieken, maar door alle christenen die het visioen van de katholiciteit nog niet vergeten zijn. Want synodaliteit is niet iets ‘typisch protestants’ (zoals vaak gedacht wordt) of iets ‘totaal onkatholieks’ (zoals behoudende rooms-katholieken nogal eens denken): het is een manier van kerkzijn die teruggaat op de Vroege Kerk, toen het (middeleeuwse) hiërarchische kerkmodel nog niet bestond en er door de geestelijkheid niets besloten werd zonder dat de ‘leken’ geraadpleegd waren. En ja – het moet gezegd worden – het waren de protestanten die dat vroegchristelijke kerkmodel in de zestiende eeuw weer ontdekt hadden…

In ons appel staat onder het kopje Overal dat de kerk katholiek is omdat elke lokale kerkgemeenschap onderdeel is van de ene wereldwijde kerk van Christus, verspreid over alle volken, denominaties en culturen. Daarom zullen lokale kerken zich openstellen voor elkaar en voor christenen uit andere tradities en culturen, ten einde in onderlinge uitwisseling en communicatie te zoeken naar wegen om samen kerk te zijn in deze tijd.  

Voor mijn ochtendgebed gebruik ik een klein groen boekje: “Het oosten bidt”. Ik kreeg het ooit van mijn leermeester ds.A.C.D. van den Bosch. Aan de hand van dat boekje bid ik dagelijks: “Hemelse koning, Trooster, Geest der waarheid, die overal tegenwoordig zijt en het heelal vervult, Schat van al het goede, en Schenker van het leven, kom en woon in ons, zuiver ons van alle smetten en red, o Goede, onze zielen.”

 
In de viering op Paasmorgen klinken uit het epistel de woorden: ‘Als u nu met Christus tot leven bent gewekt, (…) richt u op wat boven is, niet wat op de aarde is.’ (Kolossenzen 3:1-2). Nemen we soms afscheid van de aarde? 
In het gedicht ‘Apostel Thomas’ van  J. Slauerhoff heeft de apostel het met hoogvliegerij en daarmee gepaard gaande desillusie helemaal gehad. Het gedicht eindigt met de regels:

            En een was moe geloovens, hopens, strijdens

           Om ’t groot vergeefse en smachtte, voortaan heidensch

           Alleen te zijn met stenen, planten, dingen.

Het grote vergeefse tegenover het doodgewone alledaagse, schim die wordt nagejaagd tegenover wat ik met mijn handen warm kan koesteren, geen ontsnapping naar de hemel maar trouw aan de aarde, heidens tevreden met huis, tuin en keuken. 
Maar gebeden en gezangen van de Paastijd maken duidelijk dat de hemel helemaal niet concurreert met aarde. ‘In uw opstanding, Christus, alleluja, / verheugen zich hemel en aarde, alleluja’,  klinkt het in een responsie in de getijden.

Het begin van de paaswake in de katholieke liturgie is vol van symboliek. In de kerk is het donker; allen wachten. Er is een vuur dat gezegend wordt, waaraan de paaskaars ontstoken wordt. De paaskaars wordt gezegend en wordt binnen gedragen en drie maal klinkt “Licht van Christus”, dat allen beantwoorden met “Heer, wij danken U”. Het licht van de paaskaars wordt aan iedereen doorgegeven. En als allen dan een brandend kaarsje in de hand hebben en de kerk verlicht wordt door een zee van lichtjes, klinkt de paasjubelzang: “Laat juichen heel het hemelkoor van engelen”. De nu gangbare tekst^[1] is een korte vorm van de oude lichthymne ‘Exsultet’ uit 4^e of 5^e eeuw. Het is een tekst om bij stil te staan.