‘Weer een christelijk forum: nu nog oecumenischer!’ – kopte Trouw, toen het op 31 augustus j.l. de oprichting meldde van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit. Het lijkt wel een rage: de Nationale Synode, met zijn Katholiciteits Effect Rapportage, de groep Wij kiezen voor eenheid, het Nederlands Christelijk Forum – en nu weer het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit. Wie zit daar nu op te wachten? Dat zal moeten blijken, maar in ieder geval bent u allen vandaag naar deze kerk gekomen omdat u – naar ik mag aannemen – iets hebt met dat fascinerende, onvertaalbare woord katholiek, dat al vanaf de tweede eeuw onlosmakelijk verbonden is met dat andere fascinerende en even onvertaalbare woord ecclesia, kerk.
Hoe die twee woorden zich tot elkaar verhouden – daarover gaat het Katholiek Appel dat vandaag gepresenteerd wordt en dat als visitekaartje van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit mag gelden.
Hartelijk welkom allemaal, wie u ook bent en tot welke kerk u ook behoort. Wij hopen dat deze bezinningsdag – die niet toevallig gehouden wordt tussen Hervormingsdag en Allerheiligen aan de ene kant en de gedenkdag van Willibrord aan de andere kant – het begin zal worden van een breed gedragen beweging die dienstbaar wil zijn aan de oecumene in Nederland.
De wortels van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit liggen in de PKN. Al sinds de verschijning van de bundel Wij zijn ook katholiek (2007) bestonden er bij sommigen van ons, mede gevoed vanuit de Liturgische Kring, plannen om binnen de PKN iets als een ‘beweging voor katholiciteit’ op gang te brengen. De belangrijkste reden daarvoor was dat allerlei bewegingen en stromingen binnen de PKN – Gereformeerde Bond, Confessionele vereniging, Evangelisch Werkverband, Op Goed Gerucht, Vereniging van Vrijzinnige Protestanten – georganiseerd zijn, terwijl de (relatief kleine) groep die katholiek georiënteerd is niet zichtbaar is en zich dus niet in het debat kan mengen, maar daar soms wel om zit te springen…
Al snel bleek echter, dat wie zich wil inzetten voor de katholiciteit van de kerk dat alleen maar in oecumenisch verband kan doen. Daarom werd contact gezocht met de aartsbisschop van de OKK, dr. Joris Vercammen, wiens kerk in zekere zin getypeerd kan worden als brugkerk tussen Rome en de Reformatie. In 2010 werd een kleine werkgroep gevormd, bestaande uit de aartsbisschop zelf, ds Ilona Fritz, dr Mattijs Ploeger, ds Hans Uytenbogaardt en ondergetekende. Ploeger was in 2008 gepromoveerd op een proefschrift over de eucharistische ecclesiologie en van de hand van Vercammen verscheen in 2011 het boekje ‘Oud- en nieuw-katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken’. Van beide studies zijn de sporen terug te vinden in het Katholiek Appel – zoals er overigens óók sporen in zijn terug te vinden van het recente boek over de kerk van de zeer protestantse theoloog A. van de Beek.
Na twee jaar verkennende gesprekken werd in het voorjaar van 2012 het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit opgericht. Fritz en Ploeger zagen af van verdere deelname, maar vijf nieuwe enthousiaste deelnemers traden aan: ds Henk Gols, ds Lieske Keuning, ds Idelette Otten, drs Henk Schoonen en dr Andreas Wöhle. Met de zegen van de aartsbisschop en de twee protestantse episcopaal angehauchte emeritus-leden Uytenbogaardt en ondergetekende fungeren zij momenteel als trekkers van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit.
Die naam staat voor drie dingen: (a) Wij willen geen vrijblijvende praat- of studieclub zijn, maar een forum: niet alleen een marktplaats waar meningen worden uitgewisseld, maar ook een instrument om kerkelijk beleid kritisch te volgen en hete oecumenische hangijzers, zoals de vragen rond ambt en sacrament, aan te pakken. (b) Wij streven naar een zo breed mogelijke oecumenische samenstelling en hopen daarom op spoedige uitbreiding met b.v. anglicaanse en rooms-katholieke deelnemers, maar ook met de evangelische theologen uit de school van de zg. ecclesial-turn-denkers, de theologen die een ‘wending naar de kerk toe’ hebben gemaakt. (c) Wij zijn ervan overtuigd dat van de vier kenmerken van de kerk – haar eenheid, heiligheid, katholiciteit en apostoliciteit – in de 21e eeuw, de eeuw van de globalisering, de katholiciteit de meeste aandacht vraagt, omdat juist daar, in haar ‘gericht zijn op het gehéél’ (kat-holon), de grote uitdaging ligt voor de kerk. Daar willen we dan ook op inzetten.
Als ik tenslotte mag proberen de positie van het OFK in het Nederlandse oecumenische landschap te markeren, dan zou je kunnen zeggen dat wij een reflectie- en actiegroep willen zijn die werft voor katholiciteit. Zo willen we dienstbaar zijn aan zowel de Raad van Kerken aan de ene kant, als aan het binnenkort op te richten Nederlands Christelijk Forum aan de andere kant, de ‘twee benen’ waarop de oecumene in ons land zich lijkt te gaan voortbewegen. Wij als OFK zullen nu eens aan het been van de institutionele oecumene trekken, dan weer aan het been van de spirituele oecumene. Zo hopen wij – graag samen met u die hier vandaag aanwezig bent – de voortgang van de oecumene te dienen en uiteindelijk de wereld tot zegen te zijn.
Hans Kronenburg
Hervormingsdag/Allerheiligen 2012
