Studiemiddag Oecumenisch Forum voor Katholiciteit

De vraag of de kerk een sacrament is, roept vanouds veel discussie op in de oecumene, met name in het gesprek tussen Rome en de Reformatie. Hoe komt dat? Omdat mensen aanvoelen dat het hier niet om een theoretisch-dogmatische kwestie gaat, maar om de existentiële vraag: kan ik erop vertrouwen dat mijn kerk in haar spreken en handelen doorzichtig is tot op Gods bedoelingen? Anders gezegd: wordt er in mijn kerk iets zichtbaar van God?

Met name in een tijd waarin iedere keer weer nieuwe misbruikschandalen in de kerk aan het licht komen lijkt de uitspraak dat de kerk ‘teken en instrument van Gods genade is’ een aanfluiting. Maar niet alleen daarom, ook om andere redenen zien we om ons heen dat de kerk voor veel mensen betekenisloos geworden is, getuige de vele kerksluitingen en kerkverlatingen. Wat stelt de kerk eigenlijk (nog) voor?

Nicea 1700 jaar

Leeskring Oecumenisch Forum voor Katholiciteit (OFK)

Het komend seizoen zal de leeskring gewijd zijn aan de herdenking van 1700 jaar Nicea die op 7 oktober 2024 van start gaat en eindigt op 7 april 2025. Het is een mooi vooruitzicht om te leren van de teksten van de Vroege Kerk, elkaar weer te ontmoeten en de reacties te vernemen bij het lezen van de teksten. We eindigen iedere bijeenkomst zoals gebruikelijk met een kort middaggebed in de kapel van het Fraterhuis.

NB De bijeenkomsten worden vanaf nu niet meer gehouden in Vleuten, maar in de Oude Refter van het Fraterhuis, Schorteldoeksesteeg 1, 3732 HS De Bilt (op de grens De Bilt-Zeist). Voor de aanrijroute zie beneden!

Aanmelding
Aanmelden voor de leeskring (noodzakelijk met het oog op de koffie/thee!) door overmaking van € 45,00 per persoon op rekening nummer IBAN NL58INGB0006489634 ten name van Oecumenisch Forum voor Katholiciteit ovv leeskring Nicea 1700 jaar.

De teksten (door Paul Wansink)
Komend jaar is het 1700 jaar geleden dat het eerste oecumenische concilie gehouden werd in Nicea vlakbij Constantinopel. Het concilie vond plaats op instigatie van de eerste christelijke keizer, Constantijn. De aan het concilie gerelateerde belijdenis (in zijn huidige vorm iets later vastgesteld) is de enige belijdenis, die door alle kerken erkend wordt. We willen dit jaar in onze kring stilstaan bij deze belijdenis, haar ontstaansgeschiedenis en haar actualiteit. Daardoor is de opzet van onze kring iets anders dan normaal. We lezen niet één tekst met elkaar, maar verschillende. We sluiten bovendien af met een hedendaagse bezinning over de betekenis van ‘Nicea’ juist ook in de liturgie.

Maandag 11 december waren weer veel geïnteresseerden uit het hele land naar Vleuten gekomen om onder de bezielende leiding van Paul Wansink
samen te lezen uit preken van Augustinus.

We kwamen deze morgen een prachtige passage tegen over de katholiciteit van de kerk.

‘De heilige kerk, dat zijn wij. Maar met wij heb ik niet bedoeld alsof het alleen maar om ons ging, hier aanwezig, om jullie die nu naar mij luisteren.
Het gaat om ons allen, door Gods bijstand, gelovige christenen, in deze kerk, in deze stad, alle gelovigen in deze streek, in deze provincie,
ook allen aan de overkant van de zee, ja allen over de hele wereld, want vanwaar de zon opkomt tot waar zij ondergaat, wordt de naam van de Heer geprezen (ps.112,3).

Zo ziet de katholieke kerk eruit, onze ware moeder, de ware bruid van die bruidegom’.

Uit  Sermo 213 van Aurelius Augustinus, te vinden in Als een wachtwoord, p.44  

Idelette Otten

Het komende seizoen lezen we in onze leeskring uit het reisverslag van Egeria.
De pelgrimsreis van Egeria is een uniek document uit de 4^e eeuw. Een ons verder niet bekende vrouw beschrijft haar reis naar het heilige land in de jaren 381-384. In Israël/Palestina bezoekt ze diverse plaatsen. Het verslag begint met een bezoek aan de Sinaï, maar bevat bijvoorbeeld ook een uitstapje naar Odessa. De beschrijving van de reis is niet helemaal bewaard, maar we ‘beginnen’ middenin. Het verslag zoals we het nu voor ons hebben is in de 19^e eeuw (1884) teruggevonden in een Italiaanse kloosterbibliotheek en geschreven in een tamelijk vulgair Latijn. Het is persoonlijk gekleurd en beschrijft vrij nauwkeurig hoe het was om in de vierde eeuw als vrouw zo’n reis te ondernemen. Egeria moet van zeer gegoede komaf zijn geweest, dat is duidelijk. Een tekst van een vrouw uit de oudheid is sowieso een zeldzaamheid, een verslag als dit is uitzonderlijk.

Het Itinerarium is interessant om een aantal redenen. Als historisch reisverslag geeft het ons een inkijkje in de toenmalige mogelijkheden, maar tegelijk realiseer je je hoeveel zo’n onderneming kostte en welke gevaren erbij kwamen kijken. Daarnaast krijgen we een beschrijving van een aantal ‘heilige’ plaatsen en zien we hoe die toen al werden bezocht en vooral hoeveel kluizenaars, monniken en anderen zich geroepen voelden in de omgeving van dergelijke plekken te verblijven en ook hoeveel heiligdommen juist op zulke plaatsen werden gebouwd. Voor de liturgische wetenschap is de beschrijving die Egeria geeft van de gebruiken in de diverse kerken te Jeruzalem bovendien zeer interessant. Ik schat in dat ook voor onze kring daar het boeiendste materiaal is te vinden. Egeria beschrijft in zekere zin het kerkelijk jaar met bijzondere aandacht voor de Goede Week.

Gezien de lengte van de tekst is het niet haalbaar om die helemaal te lezen in zes bijeenkomsten. Wie tijd en zin heeft kan het natuurlijk de komende maanden vast doorlezen (graag!). Mijn voorstel is dat we het slot helemaal lezen. Dat is beschrijving van de liturgie in Jeruzalem. Het lijkt me mooi om de maandag in de Goede Week ook het gedeelte over de Goede Week te lezen. Dat betekent dan dat we in de volgorde van lezen iets afwijken van de tekst. Het slot handelt over Pinksteren en de doopcatechese, we lezen dat gedeelte dan iets eerder. Naar mijn inschatting is het tevens mogelijk inleidend enkele stukken uit het reisverslag te lezen. Ik kom tot de volgende indeling:

Data
3 oktober 2022: Inleiding en lezen de tocht naar Sinaï (paragraaf 1 t/m 3)
7 november: enkele gedeelten uit  het reisverslag (de berg Nebo 10, 8 t/m 12 en  Odessa 18)
5 december:  beschrijving liturgie in Jeruzalem, zondagen en Epifanie (par. 24 t/m 26)
6 februari 2023: Pinksteren en doopcatechese (par. 41 t/m 48)
6 maart: de vastentijd (par. 27 t/m 29)
3 april: de Goede Week  (par. 30 t/m 40)

Tekst
Vincent Hunink heeft een goed leesbare vertaling gemaakt: In het land van de Bijbel. Reisverslag van Egeria, een dame uit de vierde eeuw. Deze uitgave bevat ook de Latijnse tekst. Deze uitgave is ons uitgangspunt.
Een oudere Nederlandse vertaling zonder Latijnse tekst is van F. Ledegang  (Als pelgrim naar het heilige land, Christelijke Bronnen 4 Kampen 1991).
Wetenschappelijke edities zijn er in de Sources Chrétiennes (nr 296) van P. Maraval uit 1982,
en zeer recent in de Fontes Christiani, band 20, Neuausgabe, 2018.

Hartelijke groet en vast veel voorbereidingsvreugde, 
Paul Wansink

De bijeenkomsten zijn in de Torenpleinkerk (Oude Willibrord) van Vleuten, Schoolstraat 5 te Vleuten, van 10.00-12.00 uur.
Gevolgd door een kort middaggebed.
Opgave voor deelname bij Henk Schoon: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Kosten zijn € 30,-- , over te maken IBAN NL58INGB0006489634 ten name van Oecumenisch Forum voor Katholiciteit ovv leeskring Egeria.