In 2025 is het 1700 jaar geleden dat het eerste oecumenische concilie (algemene vergadering van de kerk) werd gehouden. Op dit concilie, gehouden in Nicea, een stad in Klein-Azië, kwamen de aanwezige kerkelijke leiders tot overeenstemming in een aantal zaken waar men in het christendom verschillend over dacht.

Een van die zaken was op welke datum het beste het feest van Pasen gevierd kon worden. In de eerste eeuwen had de kerk Pasen gevierd gelijk met Pesach. Pesach wordt gevierd aan het begin van de lente, op 14 Nisan. Het feest begint bij het vallen van de avond. De volle maan schijnt de hele nacht.

Om reden van verschillende Paasdata besloot het concilie om een zelfstandige berekening in te voeren die voor alle christenen zou gelden. Besloten werd om in ieder geval het Paasfeest niet op een vaste datum te vieren. Dat zou ten koste gaan van de relatie van het christelijke Paasfeest met het joodse Pesach.

Pesach is geworteld in de boeken van Mozes, met name Exodus 12. Hierin wordt de avond van de 14^e Nissan genoemd als datum om het Pascha te houden samen met niet-israëlieten die zich bij het volk willen voegen en de vreemdeling. Want de onderwijzing (Tora) geldt allen, ook hen (Ex.12.48v). In zijn brieven veronderstelt de apostel Paulus de relatie met het onderhouden van het Pascha en stelt dat die ook geldt voor de vroegchristelijke gemeente te Korinthe: »Want ook ons Pesachlam is geslacht: de Messias. Daarom, laten we feestvieren niet met het oude zuurdeeg en niet met zuurdeeg van slechtheid en ontucht maar met de ongezuurde broden van zonneklaarheid en waarachtigheid« (1 Korintiërs 5,7.8).

Voor joodse christenen was 14 Nisan zowel de dag van het Paschafeest als ook de dag van het avondmaal en van de kruisiging. Exodus 12 staat niet voor niets op het leesrooster van de kerken voor de viering van Witte Donderdag, de dag van het avondmaal, en van Goede Vrijdag, de dag van de kruisiging! En in de Lof van de Paaskaars het exsultet, klinkt de volle maan van 14 Nisan door als de diaken zingt van het licht dat onafgebroken schijnt: »Dit is de nacht waarvan geschreven staat: “De nacht is als de dag zo helder; gelijk aan het licht is het donker”«. De lofzang komt uit de Ambrosiaanse liturgie. In de liturgie van Ambrosius, die van grote invloed was op het concilie van Nicea, hebben veel oudtestamentische teksten, of verwijzingen daarnaar zoals hier in het exsultet, een voorname plaats.

De kerkleiders van over heel de wereld zullen elkaar in 2025 waarschijnlijk ontmoeten vanwege 1700 jaar Nicea. Grote kans dat zij net als in 325 zullen spreken over de volgens de juliaanse en gregoriaanse kalenders verschillende Paasdata. Om daarin overeenstemming te bereiken kunnen zij het beste doen wat de concilievaders vóór hen al deden: hun relatie met het Pesach gezamenlijk (opnieuw) vaststellen. Daarmee kunnen ze benadrukken dat deze relatie voor alle christenen geldt ongeacht welke kalender er aangehouden wordt bij de berekening van de Paasdatum.

De verbondenheid van de viering van Pasen met Pesach betekent de verbondenheid van alle christenen over heel de wereld. Soms vieren christenen van Oost en West op dezelfde datum Pasen. In 2025, tijdens 1700 jaar Nicea, is dat opnieuw het geval, namelijk 20 april 2025. Dit is de laatste dag van de viering van het joodse Pesach en het Feest van de ongezuurde broden.

Als in 2025 geen overeenstemming kan worden bereikt over dezelfde Paasdatum, dan wellicht over dit: om de Paasdatum altijd te laten volgen op het feest van Pesach. Als de Paasdatum volgens de juliaanse kalender voorafgaat aan Pesach dan wordt in de orthodoxe kerken de Paasdatum verplaatst, zodat ze valt na Pesach. In feite komt dit neer op het doen van wat in de liturgie ook gebeurt, waarin alle oudtestamentische teksten met verwijzing naar het Pascha vooraf gaan aan het feest van Pasen. Door Pasen voortaan altijd na Pesach te vieren wordt met de viering van Pasen onderwezen wat Paulus schreef, namelijk dat ‘ook ons’ Pesachlam is geslacht.

Wellicht kunnen de kerkleiders het in 2025 over dit punt eens worden en dit principe ook invoeren in kerken die de gregoriaanse kalender volgen. Opdat christenen wereldwijd gezamenlijk hun Pasen vieren, niet altijd precies op dezelfde datum, maar wel altijd volgend op Pesach.

Henk Schoon

bron afbeelding: internet