Vaak gaat de aandacht voor katholiciteit samen met aandacht voor de vroege kerk. Daar ligt immers de bron van de christelijke geloofstraditie. De kerkvaders dachten nog ‘katholiek’, omdat ze leefden vóór de grote schisma’s van 1054 en 1517 en dus de kerk als gehéél op het oog hadden. Daarom hebben zij groot gezag en het is boeiend om te zien hoe zowel orthodoxen als rooms-katholieken en protestanten de eigen traditie proberen te herleiden tot die van de vroege kerk als legitimatie en inspiratie. Op de in de vorige Nieuwbrief aangekondigde studiedag, georganiseerd door Tilburg University, werd nog eens uitvoerig uit de doeken gedaan hoe de vroege kerk in verschillende tradities heeft doorgewerkt als inspiratiebron en als richtlijn voor gelovig leven en denken. Eén van de sprekers was dr. Aza Goudriaan, universitair docent kerkgeschiedenis aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij sprak over de betekenis van de kerkvaders voor de theologie vanuit protestants perspectief. Een paar weken eerder had hij al op een studiedag van het Kerkhistorisch Gezelschap een inleiding gehouden over de Symphonia Catholica, een dogmatisch handboek van de gereformeerde Baselse theoloog Amandus Polanus a Polansdorf (1607). Dit werk getuigt van een zuiver katholieke geest, omdat het wemelt van citaten van voorreformatorische auteurs, met name ook uit de vroege kerk. Polanus wilde daarmee aantonen dat het protestantisme geen nieuwlichterij is, maar teruggaat op de vroege kerk. Uiteindelijk is voor de reformatie de Schrift de norm voor de theologie, maar ze is dat altijd in relatie tot de traditie. 

Dat de kerkvaders actueel zijn blijkt ook uit een artikel met de kop ‘Terug naar het geloof van de kerkvaders’ in het Nederlands Dagblad (12 juni). Daarin legt Patrick Nullens, rector van de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven, uit waarom de kerkvaders juist in onze tijd zo populair zijn. Dat heeft te maken met het postmodernistische klimaat waarin we leven: mensen hebben genoeg van de rationalistische benadering van de grote levensvragen, ze willen terug naar de oude bronnen van voor de Verlichting, met name die van de vroege kerk. En Paul van Geest, directeur van het interuniversitair Centrum voor Patristisch Onderzoek, vertelt dat hij regelmatig wordt uitgenodigd door mensen uit het bedrijfsleven om te spreken over zijn boek Waarachtigheid, waarin hij schrijft over de actualiteit van de leefregels die Augustinus geeft voor een goed en gelukkig leven. Interessant is ook de opmerking van de vrijgemaakt-gereformeerde promovendus Bart van Egmond, dat achter de populariteit van de kerkvaders een verlangen zit naar de oorspronkelijke eenheid van de christenen.’Christenen in West-Europa kennen een kerk die verdeeld en versplinterd is geraakt. Bovendien zijn ze een minderheid geworden. Er is sprake van een zoektocht naar eenheid en naar de kern van het christendom’. Kortom, katholiciteit, vroege kerk en eenheid – het zijn drie items die juist vandaag de dag actueel zijn.