Tijd voor gekozen oecumenische paus

De kerkfusie tussen hervormden, gereformeerden en lutheranen was slechts een begin van de kerkelijke eenheid, vindt dr. Hans Kronenburg.

En waarom komt er eigenlijk geen paus voor alle christenen?

Dat pleidooi hield hij zaterdag in Utrecht op de jaarlijkse ontmoetingsdag van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit (OFK). Vorig jaar kwam van dit platform het zogenaamde Katholiek Appel dat een beroep doet op meer katholiciteit in de breedte van de kerken.

Als praatstuk lag zaterdag het rapport The Church – towards a common vision (De Kerk – op weg naar een gezamenlijke visie), dat van 23 oktober tot 10 november op de tiende assemblee van de Wereldraad van Kerken in Busan (Zuid-Korea) zal worden vastgesteld. In deze tekst wordt samengevat wat de meer dan driehonderd bij de Wereldraad van Kerken aangesloten kerken na vijftig jaar gesprek gezamenlijk kunnen zeggen over de kerk.
Daarbij gaat om basale geloofsvragen die iedere christen aangaan: wat is de kerk eigenlijk en waar is ze goed voor? Is de kerk nodig om Gods wil in praktijk te brengen? En waar is heel die kerkelijke organisatie, inclusief bisschoppen en synodes eigenlijk goed voor?

Geen vies woord

Volgens Kronenburg, oud-predikant van de Grote Kerk in Leeuwarden, is het rapport The Church ,,een typisch product van de concensus-oecumene’’. ,,Je vindt er de sporen in terug van eeuwenoude theologische discussies, maar dat kan niet anders: het hoort bij deze zaak. Consensus-oecumene is dan ook geen vies woord. De credoteksten van de oude concilies waren ook het resultaat van lange en soms heftige onderhandelingen. Daar is niks mis mee, want het ging wel ergens over.’’
Hij heeft het rapport gelezen ,,als een protestant die naar het rapport kijkt met een katholieke bril’’, waar ‘katholiek’ de betekenis heeft zoals omschreven in het Katholiek Appel.
Volgens Kronenburg ontbreekt het nu, ook in de Protestantse Kerk, aan het besef dat oecumene draait om zichtbare eenheid. In de PKN wordt vooral nog gedacht in termen als ‘spirituele oecumene’ en ‘eenheid in verscheidenheid’. ,,Wanneer we als kerken belijden te geloven in de ene heilige katholieke en apostolische kerk zal dat ook zichtbaar moeten worden – niet alleen in het gezamenlijk belijden van het apostolisch geloof, maar ook in het sacramentele leven, in een wederzijds erkend ambt, in conciliaire overlegstructuren en in gezamenlijk getuigenis en dienst in de wereld. Zo ver zijn we nog lang niet in de oecumene…’’
De kerkfusie tussen hervormden, gereformeerden en lutheranen die in 2004 samen een kerk hebben gevormd, was niet het eindpunt, aldus Kronenburg. ,,Het was nog maar het begin. Het was niet meer dan een familieruzie die opgelost moet worden. Nu gaat het echte werk pas beginnen: het gesprek met de oud-katholieken, de anglicanen, de rooms-katholieken, de orthodoxen en de pentecostals. Pas als het ook met die kerken tot een volledige wederzijdse erkenning komt, is het doel van de oecumene bereikt: volledige zichtbare eenheid – met daarbinnen alle ruimte voor verscheidenheid. Om ons daaraan te herinneren wordt dit document op het bordje van de Protestantse Kerk gelegd – opdat we niet op onze oecumenische lauweren gaan rusten.’’
De emerituspredikant blijft er bij dat bij die eenheid ook een protestantse bisschop – hij promoveerde op het onderwerp – hoort. Iets wat de PKN-synode niet wil. Kronenburg meent dat de kerk daarmee eigenlijk ontrouw aan haar grondslag is want één van haar belijdenissen, de Augsburgse Confessie, gaat er ,,zonder meer van uit dat de kerk bisschoppen heeft – ze mogen alleen geen politieke macht hebben.’’

Bisdom

Met een bisschopsambt gaat wat hem betreft het gehele kerkmodel ook op de schop. Protestanten denken bij het begrip ‘de lokale kerk’ altijd aan de plaatselijke gemeente, geleid door de kerkenraad. ,,Volgens mij is de keiharde consequentie van het invoeren van het bisschopsambt in een protestants kerkmodel, dat de plaatselijke gemeente verbreed wordt tot een bisdom. Regionalisering dus van de plaatselijke gemeente. Dat zou wel eens de redding van de kerk kunnen zijn in een tijd van massale kerksluiting.’’
In het verlengde van die regionalisering zou er ook een Petrusambt moeten komen voor alle christenen, een gekozen oecumenische paus, aldus Kronenburg. ,,Iemand die op wereldniveau de kerk vertegenwoordigt en haar stem kan laten horen.’’
In het oecumenisch debat is een universeel ambt ten dienste van de eenheid volgens Kronenburg allang geen taboe meer. ,,In deze tijd van globalisering zien de meeste kerken daar wel iets in, zeker als dit ambt bekleed wordt door een paus als Franciscus. Het kan een zegen voor de kerk zijn en voor de wereld als op een beslissend moment iemand met gezag namens àlle christenen zou kunnen spreken.’’

Utrecht, Lodewijk Born, Geloof & Kerk, maandag 7 oktober 2013